ASGARİ ÜCRETİN TESPİTİNDE ÇALIŞANLARIN GEÇİM ŞARTLARI…
DÖRT KİŞİLİK AİLENİN AÇLIK SINIRI 1.608 TL, YOKSULLUK SINIRI 5.238 TL OLDU.
BİR KİŞİNİN AYLIK GEÇİM MALİYETİ 1.989 TL’YE YÜKSELDİ.
MUTFAK ENFLASYONU AYLIK YÜZDE 2,60 ve ON İKİ AYLIK YÜZDE 12,29 ORANINDA…
Anayasanın “ücrette adalet” başlıklı 55. maddesinde “asgari ücretin tespitinde çalışanların geçim şartları …”nın gözönünde bulundurulacağı hüküm altına alınmıştır.
TÜRK-İŞ (Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu) otuz bir yıldan bu yana her ay düzenli olarak çalışanların geçim şartlarını “açlık ve yoksulluk sınırı” araştırması ile belirlemektedir.
TÜRK-İŞ Araştırmasının 2017 Aralık ayı sonucuna göre:
Dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 1.608,13 TL, Gıda harcaması ile birlikte giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı ise (yoksulluk sınırı) 5.238,32 TL oldu. Bekar bir çalışanın aylık yaşama maliyeti ise 1.989,20 TL olarak gerçekleşti.
Tablo 1: Dört Kişilik Ailenin Açlık ve Yoksulluk Sınırı (TL/Ay)
Kasım 2016
Aralık 2016
Kasım 2017
Aralık 2017
Yetişkin Erkek Gıda Harcaması
397,32
399,91
436,48
445,58
Yetişkin Kadın Gıda Harcaması
325,46
328,19
359,46
368,86
15–19 Yaş Grubu Çocuk Gıda Harcaması
420,21
424,40
465,73
476,69
4–6 Yaş Grubu Çocuk Gıda Harcaması
273,84
279,67
305,79
317,01
Açlık Sınırı
1.416,83
1.432,17
1.567,45
1.608,13
Yoksulluk Sınırı
4.615,10
4.665,04
5.105,71
5.238,22
* Gıda harcaması tutarı, yuvarlama nedeniyle, toplamda farklı olabilmektedir.
Asgari ücretin günümüzde aylık net 1.404,06 TL olduğu dikkate alındığında, bu düzeyde gelir elde edenlerin içinde bulunduğu geçim şartlarının ağırlığı ortaya çıkmaktadır.
Devletin resmi kurumu olan TÜİK (Türkiye İstatistik Enstitüsü), Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun verdiği görev doğrultusunda bir işçinin yaşama maliyetini Kasım 2017 ayı itibariyle 1.893,90 TL olarak hesaplamıştır (TÜRK-İŞ’in aynı ay itibariyle bir işçi için hesapladığı tutar 1.948,56 TL).
Bilimsel verilere dayalı hesaplamalar bir yana bırakılarak, enflasyona dayalı asgari ücret belirlemeleri varolan yoksulluğun sürmesi anlamındadır.
TÜRK-İŞ hesaplamasına göre; dört kişilik bir ailenin sağlıklı ve dengeli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı geçtiğimiz aya göre 41 TL, geçtiğimiz yıla göre 176 TL artış gösterdi. Yoksulluk sınırı tutarı ise sadece son bir ayda 133 TL, geçen yılın Aralık ayına göre ise 573 TL arttı.
Milyonlarca asgari ücretli ve ailesi, yıllardır düşük belirlenen asgari ücret nedeniyle fedakarlığa zorlanmakta ve “eksik ücret” ödenmektedir. Devletin resmi hesaplaması ile daha düşük belirlenecek asgari ücret arasındaki fark işverene işçi üzerinden kaynak aktarımı anlamındadır.
TÜRK-İŞ’in verileri temel alındığında “mutfak enflasyonu”ndaki değişim 2017 Aralık ayında şu şekilde gerçekleşti:
Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarı bir önceki aya göre yüzde 2,60 oranında arttı. Yılın oniki ayı itibariyle fiyatlardaki artış yüzde 12,29 oranında gerçekleşti. Gıda enflasyonunda son oniki ay itibariyle artış oranı yüzde 12,69 oldu. Yıllık ortalama artış oranı ise yüzde 9,10 olarak hesaplandı.
Tablo 2: Gıda Harcamasındaki Değişim
Aralık
2014
Aralık
2015
Aralık
2016
Aralık
2017
Bir önceki aya göre değişim oranı (%)
0,61
-0,38
1,08
2,60
Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranı (%)
13,94
12,41
3,39
12,29
Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı (%)
13,94
12,41
3,39
12,29
12 aylık ortalamalara göre değişim oranı (%)
14,08
14,29
4,12
9,10
Gıda harcaması çalışmasına temel alınan beslenme kalıbında yer alan ürünlerin fiyatları Aralık 2017 itibariyle şu şekilde değişim gösterdi:
Süt, yoğurt, peynir grubunda; bu ay önemli bir fiyat değişikliği tespit edilmedi. Ancak farklı marketlerde anılan ürünlere yönelik bazı promosyon uygulamaları dikkati çekti. Et, tavuk, balık, sakatat, bakliyat ürünlerinin bulunduğu grupta; geçen ay dikkati çektiğimiz et ithalati nedeniyle fiyat özellikle kıyma ve kuşbaşında gerilerken, bu durum “belirli marketler” dışında görüldü. Ancak hesaplamada dikkate alınmayan bonfile kilogram fiyatının neredeyse kıyma etin iki katı olduğu da not edildi. Sakatat ürünleri (dana ciğer, yürek, böbrek) ile tavuk fiyatı bu ay yine değişmedi. Ancak balık fiyatı, ürün azlığı nedeniyle artış gösterdi. Yumurtanın tane fiyatı bu ay yine arttı. Bakliyat ürünleri (kuru fasulye, kırmızı-yeşil mercimek, nohut, barbunya vb.) fiyatları, nohut, kuru fasulye ve barbunya da, yılbaşı nedeniyle yapılan indirimlerle biraz gerilerken diğerleri aynı kaldı.
Yaş sebze-meyve fiyatları havaların soğumasıyla birlikte ortalamada arttı ve bu durum mutfak harcamasını olumsuz etkiledi. Ortalama sebze-meyve fiyatı geçen ay 3,72 TL iken bu ay 4,08 TL olarak hesaplandı. Geçtiğimiz ay 3,98 TL olarak hesaplanan sebze ortalama kilogram fiyatı bu ay 4,20 TL oldu. Meyve ortalama kilogram fiyatı ise 3,24 TL’den 3,85 TL’ye yükseldi.
Hesaplama yapılırken -her zaman olduğu gibi- pazarda yaygın bulunan mevsim ürünleri esas alındı, ürünlerin tek tek ağırlığı yerine harcama sepetindeki meyve-sebze tüketimi toplam miktarından hareket edildi.
Ekmek, pirinç, un, makarna, irmik gibi ürünlerin bulunduğu grupta; ekmek fiyatındaki artış önümüzdeki yıla kalmış gözüküyor. Diğer ürünlerin fiyatı bu ay aynı kaldı. Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden; tereyağı ve margarin ile zeytinyağı ve ayçiçekyağı fiyatı değişmedi. Siyah zeytin ortalama fiyatı aynı kalırken, yeşil zeytin ortalama kilogram fiyatı geriledi. Yağlı tohum (ceviz, fındık, fıstık, ayçekirdeği vb.) ürünlerinden fıstık fiyatı biraz geriledi, diğerlerinin fiyatı değişmedi. Baharat (kimyon, nane, karabiber, vb.) ürünleri fiyatı bu ay da aynı kaldı. Bal fiyatı arttı, pekmez ve reçel fiyatı geriledi. Şeker ile çay ve ıhlamur fiyatı ise değişmedi, salça fiyatı da aynı kaldı.
TÜRK-İŞ tarafından hesaplanan gıda fiyatları endeksi ile Türkiye İstatistik Enstitüsü (TÜİK) tarafından hesaplanan tüketici fiyatları endeksi alt grubunda yer alan gıda fiyatları endeksindeki gelişim aylar itibariyle aşağıdaki şekilde olmuştur:
Konfederasyonumuzca hesaplanan tutarlar ücret düzeyi olmayıp haneye girmesi gereken toplam gelir miktarıdır. Ancak hanede çalışan sayısının sınırlı ve fakat ele geçen ücretin yetersiz olduğu durumlarda, elde edilen gelir birden fazla kişinin geçimini karşılayamamakta, kişi başına “insanca geçim için” yapılması gereken harcama tutarı yetersiz kalmaktadır.
TÜRK-İŞ’in bu araştırması alanında ilktir. Daha sonra bu alanda yapılan benzeri çalışmalara da örnek olmuştur/olmaktadır. “Açlık ve Yoksulluk Sınırı” çalışmasında hesaplamaya temel alınan gıda maddelerinin fiyatları, Konfederasyonumuzca piyasadan, market ve semt pazarları sürekli ve düzenli dolaşılarak doğrudan tespit edilmektedir. TÜİK tarafından derlenen fiyat verileri kullanılmamakta ve fakat, gelişmeleri değerlendirmek ve kıyaslama yapmak için sonradan izlenmektedir. Çalışma bu niteliğiyle bağımsızdır.
Konfederasyonumuz her ayın son haftasında ve TÜİK açıklamasından yaklaşık bir hafta önce hesaplama sonuçlarını kamuoyuna açıklamaktadır ve bu yönüyle, tüketici fiyatlarındaki artış eğilimini yansıtan “öncü gösterge” niteliğini de taşımaktadır.
1987 Aralık ayından bu yana yapılan araştırma bu bültenle 31. Yıla girmiştir. “Açlık Sınırı”, “İnsan Onuruna Yaraşır Yaşam”, “Yoksulluk Sınırı”, “İnsana Yakışır Geçim Koşulları”, “Yetecek Ücret” gibi kavramların kamuoyunda benimsenmesine ve yaygın kullanılmasına Konfederasyonun bu çalışmasının katkı sağladığı düşünülmektedir. TÜRK-İŞ’in bu araştırması alanında ilktir. Daha sonra bu alanda yapılan benzeri çalışmalara da örnek olmuştur/olmaktadır. Ancak TÜRK-İŞ başlangıcından bu yana fiyatları çarşı-market dolaşarak doğrudan piyasadan almaktadır. Bu yönüyle bağımsız ve özgün bir çalışma özelliğini korumaktadır.
