DAR ve SABİT GELİRLİLERİN DERDİ GEÇİM… FİYAT ARTIŞLARIYLA BİRLİKTE YOKSULLUK DA YAYGINLAŞIYOR…
DÖRT KİŞİLİK AİLENİN AÇLIK SINIRI 1.523 TL, YOKSULLUK SINIRI 4.960 TL
AYLIK MUTFAK ENFLASYONU YÜZDE 1,19 ve ONİKİ AYLIK YÜZDE 9,84 ORANINDA
ASGARİ ÜCRET AYLIK NET 1.404 TL AMA BİR KİŞİNİN AYLIK GEÇİM MALİYETİ 1.901 TL
Devletin resmi kurumu olan TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) tarafından açıklanan “Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2016” sonuçları, ülkemizde yoksulluk sorunun devam ettiğini göstermektedir. Vatandaşların mevcut gelirleri ve yaşama şartları temel alınarak belirlenen yoksulluk sınırına göre (medyan gelirin yüzde 60’ına göre) yoksulluk oranı yüzde 21,2’dir. Diğer bir ifadeyle ülkede yaşayan yaklaşık her beş kişiden biri, devletin resmi kurumunun belirlediği kritere göre, yoksuldur.
TÜRK-İŞ (Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu) tarafından otuz yıldan bu yana her ay düzenli olarak yapılan “açlık ve yoksulluk sınırı” araştırması ise “insan onurunun gerektirdiği yaşama şartları” temel alınarak hesaplanmaktadır.
TÜRK-İŞ Araştırmasının Eylül 2017 ayındaki sonucuna göre:
Dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 1.522,58 TL, Gıda harcaması ile birlikte giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı ise (yoksulluk sınırı) 4.959,54 TL oldu. Bekar bir çalışanın aylık yaşama maliyeti ise 1.901,08 TL olarak gerçekleşti.
Tablo 1: Dört Kişilik Ailenin Açlık ve Yoksulluk Sınırı (TL/Ay)
Eylül
2016
Aralık 2016
Ağustos 2017
Eylül 2017
Yetişkin Erkek Gıda Harcaması
388,51
399,91
421,27
425,84
Yetişkin Kadın Gıda Harcaması
317,95
328,19
344,21
349,98
15–19 Yaş Grubu Çocuk Gıda Harcaması
410,70
424,40
447,30
452,15
4–6 Yaş Grubu Çocuk Gıda Harcaması
269,05
279,67
289,96
294,61
Açlık Sınırı
1.386,22
1.432,17
1.504,74
1.522,58
Yoksulluk Sınırı
4.515,37
4.665,04
4.901,42
4.959,54
* Gıda harcaması tutarı, yuvarlama nedeniyle, toplamda farklı olabilmektedir.
TÜRK-İŞ hesaplamasına göre; dört kişilik bir ailenin sağlıklı ve dengeli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı geçtiğimiz aya göre 18 TL, yılbaşına göre 90 TL ve geçen yılın aynı ayına göre 136 TL artış gösterdi. Yoksulluk sınırı tutarı ise son bir ayda 58 TL, yılbaşına göre 295 ve geçen yılın aynı ayına göre 444 TL arttı.
TÜRK-İŞ’in verileri temel alındığında “mutfak enflasyonu”ndaki değişim 2017 Eylül ayında şu şekilde gerçekleşti:
Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarı bir önceki aya göre yüzde 1,19 oranında arttı. Yılın ilk dokuz ayı itibariyle fiyatlardaki artış yüzde 6,31 oranında gerçekleşti. Gıda enflasyonunda son on iki ay itibariyle artış oranı yüzde 9,84 oldu. Yıllık ortalama artış oranı ise yüzde 6,96 olarak hesaplandı.
Tablo 2: Gıda Harcamasındaki Değişim
Eylül
2014
Eylül
2015
Eylül
2016
Eylül
2017
Bir önceki aya göre değişim oranı (%)
1,31
1,24
1,81
1,19
Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranı (%)
10,03
10,46
0,07
6,31
Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı (%)
15,31
14,39
1,83
9,84
12 aylık ortalamalara göre değişim oranı (%)
13,26
14,46
6,78
6,96
TÜRK-İŞ tarafından hesaplanan gıda fiyatları endeksi ile Türkiye İstatistik Enstitüsü (TÜİK) tarafından hesaplanan tüketici fiyatları endeksi alt grubunda yer alan gıda fiyatları endeksindeki aylık artışlar aşağıdaki şekilde yer almaktadır.
Gıda harcaması çalışmasına temel alınan beslenme kalıbında yer alan ürünlerin fiyatları Eylül 2017 itibariyle şu şekilde değişim gösterdi:
Süt, yoğurt, peynir grubunda; bu ay süt ve yoğurt fiyatı arttı, peynir fiyatı ise ortalamada biraz geriledi. Her zaman olduğu gibi sadece beyaz peynir (inek) fiyatı hesaplamada dikkate alındı, koyun ve keçi sütünden yapılan peynir ya da örgü, kaşar peyniri gibi ürünler kapsam dışında tutuldu.
Et, tavuk, balık, sakatat, bakliyat ürünlerinin bulunduğu grupta; kıyma ve kuşbaşı et fiyatı Kurban bayramı sonrası da değişmedi, tavuk fiyatı da aynı kaldı. Sakatat ürünleri (dana ciğer, yürek, böbrek) fiyatlarında da bir değişiklik tespit edilmedi. Bunun nedeni balık mevsiminin başlaması olarak açıklandı. Mevsimin başında balık fiyatı biraz yüksek oldu ve fakat ilerleyen günlerde düştü. Yumurtanın tane fiyatı iki kuruş ucuzladı. Bakliyat ürünleri (kuru fasulye, kırmızı-yeşil mercimek, nohut, barbunya vb.) fiyatları nohutta artarken kuru fasulyede biraz düştü, diğerleri ise aynı kaldı.
Yaz mevsimi boyunca gıda harcaması artışını dengeleyen yaş sebze-meyve fiyatları bu ay yükseldi. Ortalama sebze-meyve fiyatı bu ay 3,75 TL oldu ve geçtiğimiz aya göre kilogramda 17 kuruş arttı. Geçtiğimiz ay 3,53 TL olarak hesaplanan sebze ortalama kilogram fiyatı bu ay 3,68 TL oldu. Meyve ortalama kilogram fiyatı ise 3,65 TL’den 3,86 TL’ye yükseldi.
Hesaplama yapılırken -her zaman olduğu gibi- pazarda yaygın bulunan mevsim ürünleri esas alındı, ürünlerin tek tek ağırlığı yerine harcama sepetindeki meyve-sebze tüketimi toplam miktarından hareket edildi.
Ekmek, pirinç, un, makarna, irmik gibi ürünlerin bulunduğu grupta; bu ay fiyatlar yine aynı kaldı.
Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden; tereyağı ve margarin fiyatı artarken zeytinyağı ve ayçiçekyağı fiyatı aynı kaldı. Zeytin ortalama fiyatında (siyah-yeşil) bir değişiklik olmadı. Yağlı tohum (ceviz, fındık, fıstık, ayçekirdeği vb.) ürünlerinde bu ay fındık fiyatı yine geriledi, antep fıstık fiyatı ise zam gördü. Baharat (kimyon, nane, karabiber, vb.) ürünlerinden karabiber fiyatı düştü, ancak pul biber fiyatı arttı, diğerleri ise aynı kaldı. Pekmez, şeker, tuz, salça, çay ve ıhlamur fiyatı bu ay da aynı kaldı, ancak reçel fiyatı arttı, bazı bal ürünlerinde ise fiyat gerilemesi tespit edildi.
Konfederasyonumuzca hesaplanan tutarlar ücret düzeyi olmayıp haneye girmesi gereken toplam gelir miktarıdır. Ancak hanede çalışan sayısının sınırlı ve fakat ele geçen ücretin yetersiz olduğu durumlarda, elde edilen gelir birden fazla kişinin geçimini karşılayamamakta, kişi başına “insanca geçim için” yapılması gereken harcama tutarı yetersiz kalmaktadır.
TÜRK-İŞ’in bu araştırması alanında ilktir. Daha sonra bu alanda yapılan benzeri çalışmalara da örnek olmuştur/olmaktadır. “Açlık ve Yoksulluk Sınırı” çalışmasında hesaplamaya temel alınan gıda maddelerinin fiyatları, Konfederasyonumuzca piyasadan, market ve semt pazarları sürekli ve düzenli dolaşılarak doğrudan tespit edilmektedir. TÜİK tarafından derlenen fiyat verileri kullanılmamakta ve fakat, gelişmeleri değerlendirmek ve kıyaslama yapmak için sonradan izlenmektedir. Çalışma bu niteliğiyle bağımsızdır.
Konfederasyonumuz her ayın son haftasında ve TÜİK açıklamasından yaklaşık bir hafta önce hesaplama sonuçlarını kamuoyuna açıklamaktadır ve bu yönüyle, tüketici fiyatlarındaki artış eğilimini yansıtan “öncü gösterge” niteliğini de taşımaktadır.
