YILIN İLK AYINDA YAPILAN “FİYAT AYARLAMALARI” YİNE ÇALIŞANIN MUTFAĞINA!..
DÖRT KİŞİLİK AİLENİN AÇLIK SINIRI 1.615 TL, YOKSULLUK SINIRI 5.262 TL OLDU.
BİR KİŞİNİN AYLIK GEÇİM MALİYETİ 1.999 TL’YE YÜKSELDİ.
MUTFAK ENFLASYONU -BAZ ETKİSİYLE- ON İKİ AYLIK YÜZDE 9,22 ORANINDA…
Asgari ücret başta olmak üzere, ücretli çalışanların neredeyse tek gelir kaynağı olan maaş ve ücretler ile emekli maaşlarına 2018 yılının ilk ayından geçerli olmak üzere yapılan artışların etkisi piyasaya anında yansıdı. Yılın ilk ayında özellikle gıda ürünlerinde görülen “fiyat ayarlamaları” sonucu ücretli çalışanların satın alma gücü aşınmaya başladı.
TÜRK-İŞ (Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu), otuz bir yıldan bu yana her ay düzenli olarak çalışanların geçim şartlarını “açlık ve yoksulluk sınırı” araştırması ile ortaya koymaktadır.
TÜRK-İŞ Araştırmasının 2018 Ocak ayı sonucuna göre:
Dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 1.615,49 TL, Gıda harcaması ile birlikte giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı ise (yoksulluk sınırı) 5.262,18 TL oldu. Bekar bir çalışanın aylık yaşama maliyeti ise 1.998,88 TL olarak gerçekleşti.
Tablo 1: Dört Kişilik Ailenin Açlık ve Yoksulluk Sınırı (TL/Ay)
Aralık 2016
Ocak 2017
Aralık 2017
Ocak 2018
Yetişkin Erkek Gıda Harcaması
399,91
413,76
445,58
447,75
Yetişkin Kadın Gıda Harcaması
328,19
339,19
368,86
370,29
15–19 Yaş Grubu Çocuk Gıda Harcaması
424,40
439,17
476,69
478,38
4–6 Yaş Grubu Çocuk Gıda Harcaması
279,67
287,05
317,01
319,06
Açlık Sınırı
1.432,17
1.479,18
1.608,13
1.615,49
Yoksulluk Sınırı
4.665,04
4.818,16
5.238,22
5.262,18
* Gıda harcaması tutarı, yuvarlama nedeniyle, toplamda farklı olabilmektedir.
Asgari ücret, işçi kesiminin muhalefetiyle, işveren-hükümet tarafından bekar bir işçi için aylık net 1.603,12 TL olarak belirlenmiştir. Daha yılın ilk ayında asgari ücret, TÜRK-İŞ’in bir işçi için belirlediği asgari yaşam maliyeti tutarının 396 TL gerisindedir. Asgari ücret düzeyinde geliri olanların karşı karşıya kaldığı ağır geçim şartları, fiyat artışlarıyla daha da olumsuz olmaktadır. Günümüzde asgari ücret “eksik ücret” olarak tanımlanabilmektedir.
TÜRK-İŞ hesaplamasına göre; dört kişilik bir ailenin sağlıklı ve dengeli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı geçtiğimiz aya göre 7 TL, geçtiğimiz yıla göre 136 TL artış gösterdi. Yoksulluk sınırı tutarı ise son bir ayda 24 TL, geçen yılın Ocak ayına göre ise 444 TL arttı.
TÜRK-İŞ’in verileri temel alındığında “mutfak enflasyonu”ndaki değişim 2018 Ocak ayında şu şekilde gerçekleşti:
Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarı bir önceki aya göre yüzde 0,46 oranında arttı. Yılın ilk ayı itibariyle fiyatlardaki artış yüzde 0,46 oranında gerçekleşti. Gıda enflasyonunda son oniki ay itibariyle artış oranı -baz etkisiyle- yüzde 9,22 oldu. Yıllık ortalama artış oranı ise yüzde 9,71 olarak hesaplandı.
Tablo 2: Gıda Harcamasındaki Değişim
Ocak
2015
Ocak
2016
Ocak
2017
Ocak
2018
Bir önceki aya göre değişim oranı (%)
1,98
4,47
3,28
0,46
Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim oranı (%)
1,98
4,47
3,28
0,46
Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı (%)
14,34
15,15
2,21
9,22
12 aylık ortalamalara göre değişim oranı (%)
14,46
14,36
3,10
9,71
Gıda harcaması çalışmasına temel alınan beslenme kalıbında yer alan ürünlerin fiyatları Ocak 2018 itibariyle şu şekilde değişim gösterdi:
Süt, yoğurt, peynir grubunda; bütün ürünlerde artış görüldü. Böylece, aylardır fazla bir değişiklik görülmeyen bu grupta tespit fiyat artışları mutfak harcamasına olumsuz yansıdı. Et, tavuk, balık, sakatat, bakliyat ürünlerinin bulunduğu grupta; dana kıyma fiyatında “ucuzluk” kampanyası sonucu gerileme görülürken kuşbaşı fiyatı arttı. Bir fikir vermesi bakımından, bonfile etin kilogram fiyatı 75 TL ile yeni belirlenen günlük net asgari ücretin neredeyse 1,5 katı seviyesine ulaştı. Sakatat ürünleri (dana ciğer, yürek, böbrek) ile tavuk fiyatı bu ay yine aynı kaldı. Balık fiyatında artış görüldü. Yumurtanın tane fiyatı yedi kuruş azaldı. Bakliyat ürünleri (kuru fasulye, kırmızı-yeşil mercimek, nohut, barbunya vb.) fiyatları, ürün bazında bazı fiyat ayarlamaları olmasına karşın ortalamada fazla değişmedi. Yaş sebze-meyve fiyatları, mevsim şartlarının olumlu seyretmesi ve kış ürünlerinin ağırlıklı olarak pazarda yer almasının etkisiyle fazla artış göstermedi.
Bu gelişme mutfak harcamasını olumlu yansıdı. Ortalama sebze-meyve fiyatı geçen ay 4,08 TL iken bu ay 4,02 TL olarak hesaplandı. Geçtiğimiz ay 4,20 TL olarak hesaplanan sebze ortalama kilogram fiyatı bu ay 4,17 TL oldu. Meyve ortalama kilogram fiyatı ise 3,85 TL’den 3,64 TL’ye geriledi.
Hesaplama yapılırken -her zaman olduğu gibi- pazarda yaygın bulunan mevsim ürünleri esas alındı, ürünlerin tek tek ağırlığı yerine harcama sepetindeki meyve-sebze tüketimi toplam miktarından hareket edildi.
Ekmek, pirinç, un, makarna, irmik gibi ürünlerin bulunduğu grupta; ekmek gramajı azaldı ama fiyat değişmedi. Pirinç fiyatı değişmezken, un, makarna ve bulgur fiyatı biraz artış gösterdi. Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden; tereyağı ve margarin ile zeytinyağı ve ayçiçekyağı fiyatı yine değişmedi. Siyah ve yeşil zeytin ortalama fiyatı da aynı kaldı. Yağlı tohum (ceviz, fındık, fıstık, ayçekirdeği vb.) ürünlerinden fındık fiyatı geriledi, diğerlerinin değişmedi. Baharat (kimyon, nane, karabiber, vb.) ürünleri fiyatı bu ay kuru nanedeki artış dışında aynı kaldı. Bal, reçel, pekmez, şeker fiyatı da bu ay değişmezken tuz fiyatı arttı. Çay ve ıhlamur fiyatı ile salça fiyatı da aynı kaldı.
TÜRK-İŞ tarafından hesaplanan gıda fiyatları endeksi ile Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hesaplanan tüketici fiyatları endeksi alt grubunda yer alan gıda fiyatları endeksindeki gelişim aylar itibariyle aşağıdadır. Ocak 2018 itibariyle –baz etkisiyle- gıda fiyatlarında gerileme eğilimi dikkati çekmektedir.
Konfederasyonumuzca hesaplanan tutarlar ücret düzeyi olmayıp haneye girmesi gereken toplam gelir miktarıdır. Ancak hanede çalışan sayısının sınırlı ve fakat ele geçen ücretin yetersiz olduğu durumlarda, elde edilen gelir birden fazla kişinin geçimini karşılayamamakta, kişi başına “insanca geçim için” yapılması gereken harcama tutarı yetersiz kalmaktadır.
TÜRK-İŞ’in bu araştırması alanında ilktir. Daha sonra bu alanda yapılan benzeri çalışmalara da örnek olmuştur/olmaktadır. “Açlık ve Yoksulluk Sınırı” çalışmasında hesaplamaya temel alınan gıda maddelerinin fiyatları, Konfederasyonumuzca piyasadan, market ve semt pazarları sürekli ve düzenli dolaşılarak doğrudan tespit edilmektedir. TÜİK tarafından derlenen fiyat verileri kullanılmamakta ve fakat, gelişmeleri değerlendirmek ve kıyaslama yapmak için sonradan izlenmektedir. Çalışma bu niteliğiyle bağımsızdır.
Konfederasyonumuz her ayın son haftasında ve TÜİK açıklamasından yaklaşık bir hafta önce hesaplama sonuçlarını kamuoyuna açıklamaktadır ve bu yönüyle, tüketici fiyatlarındaki artış eğilimini yansıtan “öncü gösterge” niteliğini de taşımaktadır.
